Η Ψυχική Υγεία ως Καθολικό Δικαίωμα: Δράσεις Σύνδεσης και Επικοινωνίας στο ΠΕΚ/ΑμεΑ!

Η 10η Οκτωβρίου, Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, μας υπενθυμίζει ότι η ψυχική υγεία είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα να εκφράζεται, να συνδέεται και να συμμετέχει ενεργά στην κοινότητά του (World Health Organization, 2022). Στο ΠΕΚ/ΑμεΑ δίνουμε έμφαση στη σημασία της ψυχικής υγείας τόσο για τους ωφελούμενούς μας, άτομα με νοητική αναπηρία, όσο και για τις οικογένειες και τους φροντιστές τους. 

Η ψυχική υγεία των ατόμων με νοητική αναπηρία

Η ψυχική υγεία επηρεάζει άμεσα την ποιότητα ζωής, την αυτονομία και την κοινωνική ένταξη των ατόμων με νοητική αναπηρία. Πολλές φορές τα άτομα αυτά αντιμετωπίζουν προκλήσεις όπως άγχος, μοναξιά ή δυσκολίες στην επικοινωνία, που μπορούν να επηρεάσουν την καθημερινή τους λειτουργικότητα (Emerson & Hatton, 2014). Ωστόσο, όταν ζουν σε περιβάλλοντα που ενισχύουν την αποδοχή και την ενσυναίσθηση, αναπτύσσουν ανθεκτικότητα και ικανότητα έκφρασης και διαχείρισης συναισθημάτων (Syeda, Weiss, & Lunsky, 2011). Η ψυχική υγεία, άλλωστε, δεν είναι απλώς η απουσία δυσκολιών, αλλά η δυνατότητα να ζει κανείς με αξιοπρέπεια και να εκφράζεται ελεύθερα.

Ο ρόλος της οικογένειας και των φροντιστών

Η οικογένεια αποτελεί θεμέλιο για την ψυχική ισορροπία των ωφελούμενων. Οι γονείς και οι φροντιστές συχνά βιώνουν έντονη ευθύνη, άγχος και κόπωση, γεγονός που επηρεάζει τη δική τους ψυχική κατάσταση αλλά και τη στήριξη που παρέχουν (Καραβασίλης & Σκορδιαλός, 2018). Η ύπαρξη, ωστόσο, θετικών αντιλήψεων γύρω από την αναπηρία και συναισθηματικών δεσμών μέσα στην οικογένεια μπορεί να λειτουργήσει προστατευτικά για τα μέλη (Hastings & Taunt, 2002).

Οι δράσεις του ΠΕΚ/ΑμεΑ για την ενίσχυση της ψυχικής υγείας

Στο ΠΕΚ/ΑμεΑ δίνουμε έμφαση στην καθημερινή σύνδεση και την ενδυνάμωση. Οι ωφελούμενοι συμμετέχουν σε:

• Ομάδες συναισθημάτων, όπου εξοικειώνονται με την αναγνώριση, έκφραση και διαχείριση των συναισθημάτων τους σε ένα ασφαλές πλαίσιο. 
• Ομάδες διαπροσωπικών σχέσεων, που ενισχύουν την επικοινωνία, τη συνεργασία και την αμοιβαία κατανόηση. Ταυτόχρονα, δίνεται και χώρος για επίλυση τυχόν διαφορών που προκύπτουν από την καθημερινή αλληλεπίδραση.
• Καθημερινή πρωινή ομάδα σύνδεσης και επικοινωνίας, που δημιουργήθηκε ύστερα από αίτημα των ίδιων των ωφελούμενων, δίνοντάς τους ενεργό ρόλο στην αρχή της ημέρας να μοιραστούν τις σκέψεις τους και πιθανά ζητήματα που τους απασχολούν.

Η συμμετοχή στις ομάδες αυτές ενισχύει την αίσθηση κοινότητας και τη συναισθηματική σταθερότητα, στοιχεία που προστατεύουν την ψυχική υγεία και ενδυναμώνουν τα άτομα στην καθημερινότητά τους (McIntyre & Brown, 2013).

Ανοιχτή επικοινωνία και συνεργασία με τις οικογένειες και τους φροντιστές

Η φροντίδα της ψυχικής υγείας δεν περιορίζεται μόνο στις ομάδες μας. Η επικοινωνία με γονείς και φροντιστές διασφαλίζει τη συνέχεια της υποστήριξης και στο σπίτι (ΜcIntyre & Brown, 2013). Προκειμένου, λοιπόν, να κατανοήσουμε καλύτερα τις ανάγκες των ωφελούμενων και των οικογενειών τους, διατηρούμε σταθερή και ανοιχτή επικοινωνία με γονείς και φροντιστές. Στόχος μας: να διαμορφώσουμε από κοινού παρεμβάσεις που προάγουν την ψυχική υγεία όλων. Η φροντίδα των φροντιστών, άλλωστε, είναι εξίσου σημαντική με τη φροντίδα των ατόμων με αναπηρία, καθώς ενισχύει την καθημερινή σταθερότητα και υποστήριξη (Καραβασίλης & Σκορδιαλός, 2018). Παράλληλα, οργανώνουμε ομάδες υποστήριξης για γονείς και φροντιστές, δίνοντας χώρο για μοίρασμα εμπειριών, συναισθημάτων, καθώς και πρακτικών τρόπων διαχείρισης της φροντίδας (Hastings & Taunt, 2002).

Η ψυχική υγεία μας αφορά όλες και όλους και κάθε ενέργεια που ενισχύει τη σύνδεση, την επικοινωνία και την αμοιβαία στήριξη συμβάλλει στην ενδυνάμωση των ατόμων με αναπηρία και των οικογενειών τους. 

Η ψυχική υγεία δεν είναι προνόμιο, είναι δικαίωμα όλων.

Βιβλιογραφία

1. Emerson, E., & Hatton, C. (2014). Mental health of children and adolescents with intellectual disabilities in Britain. British Journal of Psychiatry, 205(6), 458–465.
2. Hastings, R. P., & Taunt, H. M. (2002). Positive perceptions in families of children with developmental disabilities. American Journal on Mental Retardation, 107(2), 116–127.
3. Καραβασίλη, Μ., & Σκορδιαλός, Ε. (2018). Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις της αναπηρίας στην οικογένεια και ο ρόλος της συμβουλευτικής. Πανελλήνιο Συνέδριο Επιστημών Εκπαίδευσης, 8, 348-361.
4. McIntyre, L. L., & Brown, M. (2013). Involving family in the prevention and intervention of behavior problems in individuals with intellectual and developmental disabilities. In Handbook of crisis intervention and developmental disabilities (pp. 245-258). New York, NY: Springer New York.
5. Syeda, M., Weiss, J., & Lunsky, Y. (2011). Experiences of families of individuals with intellectual disability and psychiatric disorder.
6. World Health Organization. (2022). World Mental Health Report: Transforming Mental Health for All. Geneva: WHO.

Το άρθρο επιμελήθηκε η κυρία Σοφία Κυριακάκη, Ψυχολόγος, μέλος της επιστημονικής ομάδας του ΠΕΚ/ΑμεΑ.